Ik woonde in een goudfabriek

In de prille beginjaren 60 woon ik met mijn ouders in een groot huis met een vormgeving waar volgens mij geen naam bij past. Ik noem het maar eclectisch, een keurig woord voor allegaartje. De entree heeft klasse: een brede marmeren gang, een vestibule met een klapdeur van groenig melkglas en een brede trap.
Het is een vochtig huis, want ik herinner me de condens op de slaapkamermuren. De ruime woonkeuken met allesbrander is de enige aangename plek. Aan de andere kant van de gang, achter een deur, is een steile zoldertrap met onregelmatig afgesleten treden waar ik nooit op mag; afgezien van een enkele keer onder begeleiding. Het is er koud, er is geen verlichting en je kunt de wolken zien. En het paard van Sinterklaas logeert er inderdaad niet.
We verhuizen als ik een jaar of vier ben. Een jonge, versgetrouwde zus van mijn moeder en haar man nemen nog kort de woning over. Snel daarna is het jaren in gebruik als een vliegende winkel met restpartijtjes goedkope zeep en nepgouden sieraden.

Dik dertig jaar later werk ik voor een uitgeverij en krijg een telefoontje van een abonnee die een adreswijziging wil doorgeven. Bij het noemen van haar naam en de straat, kan ik een verraste kreet niet inhouden: ‘Ik woonde een paar huizen verder, op de hoek!’
Zij weet wie ik ben en vertelt dat er uiteindelijk in 1978 frisse nieuwbouw is gekomen. Dat het een bijzonder pand was, die goudfabriek. –‘Goudfabriek?’, vraag ik.
Ze vertelt wat ze weet. Dat het pand in het begin van de 20e eeuw een goudfabriek is. Dat de arbeidsomstandigheden dusdanig slecht zijn, dat alle goudsmeden gaan staken. De baas reageert eenduidig: wie niet naar het werk komt, kan wegblijven. De arbeiders komen niet, de fabriek sluit en de eigenaar vertrekt met onbekende bestemming. Op 4 maart 1921 wordt het pand plus inboedel geveild en verkocht aan de man die later onze huisbaas is.

En dat alles in Schoonhoven, het idyllische zilverstadje aan de Lek, waar een groot deel van mijn familie in de zilverindustrie werkte.